ติดต่อเราได้ที่
วันนี้เรามีภัยเงียบอีกตัวที่ต้องคอยระวังสำหรับครอบครัวที่มีผู้สูงอายุอาศัยอยู่ด้วย การหกล้มในผู้สูงอายุเป็นเรื่องที่ต้องคอยใส่ใจให้ความสำคัญ ไม่สามารถละเลยได้เพราะวัยสูงอายุเป็นวัยแห่งการเปลี่ยนแปลงโดยเฉพาะสภาพร่างกายที่เสื่อมถอยลง อันจะนำมาสู่การเกิดภาวะเสี่ยงต่างๆมากมายรวมถึงภาวะเสี่ยงด้านสุขภาพ ภาวะเสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บโดยเฉพาะการหกล้มซึ่งเป็นความเสี่ยงที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ
การหกล้มในผู้สูงอายุสามารถเกิดขึ้นได้ทั้ง 2 กรณีคือ ผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาล และผู้สูงอายุที่อยู่ที่บ้าน โดยมีปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลายประการทั้งปัจจัยด้านบุคคล ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม ปัจจัยด้านสุขภาพ เราในฐานะลูก-หลาน จึงมีบทบาทสำคัญในการป้องกันและจัดการกับความเสี่ยงของการหกล้มในผู้สูงอายุ
การหกล้มในผู้สูงอายุพบว่ามีเพิ่มสูงขึ้นตามอายุที่มากขึ้น องค์กรอนามัยโลกระบุว่าเฉลี่ยแล้วใน 1 วัน มีผู้เสียชีวิตจากการหกล้มประมาณ 1,160 คน สำหรับประเทศไทยพบผู้เสียชีวิตจากการหกล้มเฉลี่ยวันละ 3 คน โดยเป็นผู้สูงอายุชายสูงกว่าผู้สูงอายุหญิงกว่า 3 เท่า ฉะนั้นการหกล้มนำมาซึ่งการบาดเจ็บตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงขั้นรุนแรงจนเสียชีวิต
credit pics by rawpixel.com/freepik
” จากรายงานการพยากรณ์การพัดตกหกล้มของผู้สูงอายุในประเทศไทยปี พ.ศ. 2560-2564 ของสำนักงานโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณะสุข พบว่าอัตราการเสียชีวิตจากการหกล้มในผู้สูงอายุมีมากกว่าทุกกลุ่มอายุเป็นจำนวนถึง 3 เท่า และคาดการณ์ว่าระหว่างปี 2560-2564 มีผู้สูงอายุหกล้มปีละประมาณ 3,030,900-5,506,000 คน ซึ่งในจำนวนนี้จะมีผู้เสียชีวิตจำนวน 5,700-10,400 คนต่อปี “
สาเหตุของการหกล้มในผู้สูงอายุ มาจาก 2 ปัจจัยได้แก่:
1.ปัจจัยภายในบุคคล:
1.1 อายุ จากผลการศึกษาพบว่าบุคคลที่มีอายุมากกว่า 65 ปี มีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดการหกล้มได้มาก อย่าไรก็ตามผลการศึกษายังไม่สามารถสรุปได้ เนื่องจากมีบางการศึกษาที่ไม่พบความสัมพันธ์ระหว่างอายุกับการเกิดการหกล้ม
1.2 ภาวะบกพร่องด้านการรับรู้และสติปัญญา เป็นปัจจัยที่สำคัญของการเกิดภาวะหกล้มในผู้สูงอายุที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล หรืออยู่บ้าน ภาวะบกพร่องประกอบด้วย ภาวะสับสน ภาวะความจำ และภาวะความเข้าใจลดลง ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดการหกล้มในผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้น
1.3 ประวัติการหกล้ม เป็นปัจจัยที่พบว่ามีความสัมพันธ์กับการเพิ่มขึ้นของภาวะเสี่ยงต่อการหกล้ม จากผลการศึกษาพบว่าผู้สูงอายุที่มีประวัติการเกิดการหกล้มาก่อน มีโอกาสหกล้มเพิ่มมากกว่า 1 ครั้ง ถึงร้อยละ 16-52 ซึ่งถือว่าเป็นกลุ่มมีสัดส่วนสูงมาก
1.4 การใช้ยาที่มีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง เช่นยานอนหลับหรือยาระงับประสาทจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดการหกล้ม
1.5 ปัจจัยด้านความสามารถในการทรงตัวและการเดิน เช่น ภาวะอ่อนแรง การเคลื่อนไหวลดลง และการประสานงานลดลง ซึ่งส่วนใหญ่พบในผู้สูงอายุที่มีระบบโครงร่างและกล้ามเนื้อเช่น โรคข้อเสื่อม กระดูกพรุน และโรคเกี่ยวกับระบบประสาทที่ส่งผลกระทบต่อความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและความสัมพันธ์ระหว่างการรับรู้และการทรงตัว ได้แก่โรคหลอดเลือดสมอง โรคพาร์กินสัน
1.6 ปัญหาการขับถ่ายปัสสาวะ เช่นภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ หรือปัญหาถ่ายเหลว เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของภาวะหกล้ม ในขณะที่ได้รับยาขับปัสสาวะเป็นปัจจัยส่งเสริมให้ปัญหาดังกล่าวรุนแรงมากขึ้น
credit pics by jcomp/freepik
1.7 ปัจจัยอื่นๆ ได้แก่ การได้รับสารละลายทางหลอดเลือดดำ ภาวะมึนงง การใช้สารเสพติด ภายหลังการผ่าตัด การเข้ารับการรักษาในห้องผู้ป่วยหนัก ภาวะนอนไม่หลับ และระยะเวลาที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลเป็นต้น
1.8 ปัญหาสุขภาพทางอายุรกรรม เช่น ความดันโลหิตต่ำซึ่งจะทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอมีโอกาสเกิดการเป็นลม หน้ามืด และหกล้มได้ รวมทั้งการทรงตัวไม่ดี บ้านหมุน(vertigo) หรือโรคเบาหวานที่มีประวัติหรือความเสี่ยงต่อการมีน้ำตาลในเลือดต่ำ นอกจากนั้นผู้ที่มีความผิดปรกติของหัวใจ เช่น การเต้นผิดจังหวะที่ทำให้ปริมาณเลือดออกจากหัวใจลดลงเลือดจึงถูกส่งไปเลี้ยงสมองลดลง
1.9 ปัจจัยอื่นๆ เช่นเครื่องแต่งกาย และ เครื่องช่วยในการเคลื่อนไหวไม่เหมาะสม เสื้อผ้าที่ใหญ่และยาวเกินไป ทำให้มีโอกาสสะดุดหรือเกี่ยวดึงได้ง่าย รองเท้าไม่พอดี หรือ การเป็นหูดหรือตาปลาทำให้เจ็บป่วยขณะเคลื่อนไหว พื้นรองเท้าไม่เหมาะสม แว่นตาไม่เหมาะสม ไม้เท้าและเครื่องพยุงรวมทั้งล้อเข็นที่ขนาดไม่เหมาะสมกับผู้ใช้และการใช้งานที่ไม่ถูกต้อง
2. ปัจจัยภายนอกบุคคล:
ปัจจัยภายนอกบุคคลส่วนใหญ่เป็นปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมที่มีความแตกต่างกันดังนี้:
ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมภายในบ้าน อันได้แก่แสงสว่างและสีที่ไม่เหมาะสม สถานที่ๆพบว่าแสงสว่างมักไม่เพียงพอ บันได ทางเข้าบ้าน ทางเดินภายในและภายนอกบ้าน บริเวณที่มีแสงจ้ามาดเกินไป เช่น บริเวณที่มีกระจก พื้นที่ขัดมันเป็นเงาสะท้อนหรือบริเวณที่แสงอาทิตย์ส่องตรง สำหรับสีที่ไม่เหมาะสมและมีโอกาสทำให้ผู้สูงอายุหกล้มได้ อันได้แก่ สีที่มีความกลมกลืนกับขั้นบันได ตู้ หรือเตียง สีที่ประกอบกันเป็นลวดลายแบบแผนที่สับสน เช่นสีของพรหมหรือสีกระเบื้องปูพื้นและสีสิ่งของตกแต่งผนังเป็นต้น
นอกจากนี้การหกล้มในผู้สูงอายุอาจเกิดจากพื้นบ้านที่เป็นอันตราย พื้นผิวที่ไมเรียบ มีลวดลายหลอกตา มีสิ่งปกคลุมที่ทำให้ลื่นหรือสะดุด เช่นบริเวณทางเดิน พื้นบ้านที่ไม่เรียบ พื้นลื่นเกินไป มีสิ่งของเกะกะบนพื้น พื้นห้องน้ำที่เปียกอยู่เสมอ พรหมปูพื้นที่ไม่มีที่ยึดเกาะ
credit pics by pressfoto/freepik.com
สิ่งก่อสร้างภายในบ้านที่ไม่เหมาะสม เช่น บันไดไม่มีราวยึด ขั้นบันไดที่มีความสูงไม่เหมาะสมหรือความสูงไม่สม่ำเสมอ ขั้นบันไดแคบ ห้องน้ำไม่มีราวเกาะยึด ที่นั่งถ่ายแบบนั่งยองๆ รวมทั้งอ่างล้างหน้าที่ต่ำเกินไป
สุดท้ายคือเครื่องเรือนที่ไม่เหมาะสม เช่น การจัดวางเครื่องเรือนไม่เป็นระเบียบ ขวางทางเดิน ขาดการดูแลรักษา ระดับความสูงต่ำไม่เหมาะสมของเครื่องเรือน ความไม่มั่นคงของเครื่องเรือนขณะใช้งาน ปัจจัยทั้งหมดข้างต้นสามารถเป็นต้นเหตุสำคัญของการหกล้มในผู้สูงอายุได้
ในบทความหน้า Zee Doctor จะมาพูดต่อถึงการประเมินปัจจัยเสี่ยงและการป้องกันการหกล้มในผู้สูงอายุให้ผู้อ่านได้รับทราบถึงความสำคัญกัน
ขอบคุณแหล่งที่มาข้อมูลเรื่องการหกล้มในผู้สูงอายุ ตอนที่ 1:
การพยาบาลผู้สูงอายุโดย ผศ.ดร.ศิริรัตน์ ปานอุทัย