ปัญหาด้านการได้ยินเป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากความบกพร่องของอวัยวะที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการได้ยินคือหู หากเป็นความผิดปรกติของหูชั้นนอกและหูชั้นกลางจะมีผลต่อการนำเสียง ถ้าหากมีความผิดปรกติของหูชั้นในจะไปรบกวนโครงสร้างประสาทการรับรู้
แต่ถ้ามีปัญหาความผิดปรกติของหูทั้ง 3 ชั้น จะทำให้การทำกิจกรรม รวมทั้งการดำเนินชีวิตประจำวันของผู้สูงอายุเป็นปัญหาอย่างมาก ลูก หลาน หรือ ผู้ดูแล ควรคอยสังเกตอาการผิดปรกติเหล่านั้นที่อาจเกิดขึ้น
สารบัญเนื้อหา ยาวไปเลือกอ่าน
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของปัญหาด้านการได้ยินในผู้สูงอายุ
การได้ยินที่ปรกติจะต้องประกอบด้วยการทำงานที่ปรกติของอวัยวะที่ทำหน้าที่ในการรับเสียงคือหู และสมองส่วนที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการได้ยิน เมื่ออายุมากขึ้นการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย ความชรา และความเสื่อมของอวัยวะต่างๆ ทำให้หูชั้นนอก ได้แก่ ใบหู และ รูหู หูชั้นกลาง ในส่วนของเยื่อแก้วหู และกระดูกส่วนต่างๆ และหูชั้นใน มีผลกระทบต่อการได้ยินในผู้สูงอายุ
การเปลี่ยนแปลงของหูชั้นนอก เมื่ออายุมากขึ้น รูหูชั้นนอกจะมีการเปลี่ยนแปลงซึ่งอาจมีผลต่อการสร้างและการเคลื่อนไหวของขี้หู โดยพบว่าผิวหนังในรูหูบางลงและแห้งมีการสร้างขี้หูมากขึ้น ขี้หูแห้งขึ้น ขนในรูหูจะแข็งและหยาบขึ้นโดยเฉพาะในเพศชาย
นอกจากนั้นกระดูกอ่อนในหูมีความยืดหยุ่นลดลง ส่งผลให้รูหูมีความคดเคี้ยวผิดปรกติมากขึ้นทำให้ยากในการขับขี้หูออก ผู้สูงอายุบางรายมีขี้หูน้อย ในขณะที่บางรายมีขี้หูมากอาจสะสมและอุดตันรูหูได้
Credit picture created by drobotdean – www.freepik.com
การเปลี่ยนแปลงของหูชั้นกลาง ในผู้สูงอายุเยื่อแก้วหูจะมีเนื้อเยื่อคอลลาเจนมาแทนที่เนื้อเยื่ออิลาสติคทำให้เยื่อหูบางลง มีการแข็งตัวเพิ่มขึ้นยืดหยุ่นได้น้อยลง นอกจากนั้นการทำงานที่เสื่อมลงของกล้ามเนื้อและพังผืดรอบๆ เยื่อแก้วหูมีผลทำให้การดีดกลับของเยื่อแก้วหูลดลง
เมื่อเสียงผ่านเยื่อแก้วหูจะเข้าสู่กระดูกสามชิ้นที่เชื่อมต่อกันโดยแต่ละชิ้นจะมีการเคลื่อนไหวอย่างเป็นอิสระ กระดูกทั้งสามจะทำหน้าที่ในการขยายเสียง ในผู้สูงอายุกระดูกเหล่านี้จะมีแคลเซียมมาเกาะทำให้เกิดการแข็งตัวและรบกวนการส่งผ่านของเสียงจากเยื่อแก้วหูไปยังกระดูกรูปไข่ สำหรับในผู้สูงอายุกล้ามเนื้อและพังผืดดังกล่าวอ่อนแอลงและยึดติดมากขึ้นส่งผลต่อการได้ยินและความชัดของเสียงในการได้ยินของผู้สูงอายุ
การเปลี่ยนแปลงของหูชั้นใน ในผู้สูงอายุ เซลรับสัมผัสภายในหูชั้นในจะมีปริมาณลดลง เลือดไปเลี้ยงหูชั้นในน้อยลง การสร้างน้ำเหลืองลดลง ความยืดหยุ่นของเยื่อบุผนังลดลง มีการสูญเสียเซลล์ประสาทในอวัยวะรูปหอยโข่ง การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้จะส่งผลให้สูญเสียการได้ยินหรือที่เรียกว่าภาวะหูตึง ซึ่งมักจะเกิดกับหูเท่ากันทั้งสองข้าง
ผลกระทบของปัญหาการได้ยินในผู้สูงอายุ
Credit picture created by rawpixel.com – www.freepik.com
ผลกระทบของปัญหาการได้ยินในผู้สูงอายุสามารถแบ่งได้เป็นผลกระทบสองปัจจัยอันได้แก่:
- ผลกระทบด้านคลินิก เป็นผลกระทบที่เกิดจากความผิดปรกติของอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการได้ยิน ซึงทำให้ผู้สูงอายได้ยินเสียงผิดปรกติ อาทิ ได้ยินเสียงภายนอกลดลงหากไม่มีการขยายเสียง ผู้สูงอายุอาจได้ยินเสียงทุ้มหรือต่ำลดลงแต่ยังสามารถได้ยินเสียงดังหรือแหลมได้ตามปรกติ นอกจากนั้นยังมีความลำบากในการแยกเสียงแทรกอื่นๆ หรือเสียงพื้นหลังที่ดังรบกวนออกจากเสียงพูดปรกติได้
- ผลกระทบด้านจิตสังคม ความบกพร่องของการได้ยินทำให้ผู้สูงอายุดำเนินชีวิตในสังคมและใช้ชีวิตประจำวันได้ลำบากมากขึ้น เป็นอุปสรรคต่อการสื่อสาร หรือทำงานอดิเรกบางอย่าง อาทิ ดูหนัง ฟังเพลง พูดคุยกับผู้อื่น สิ่งเหล่านี้จะส่งผลต่อจิตใจของผู้สูงอายุ อาจทำให้เกิดการคับข้องใจ อาจเกิดความเครียดและไม่อยากเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ ทางสังคม นอกจากนี้ปัญหาด้านการได้ยินยังทำให้ผู้สูงอายุมีโอกาสเกิดอันตรายหรืออุบัติเหตุได้ง่ายอีกด้วยโดยเฉพาะอันตรายบนท้องถนน
การดูแลผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการได้ยิน
ก่อนอื่นผู้ดูแลอาจจะต้องทำการสังเกตเบื้องต้นว่าผู้สูงอายุมีปัญหาด้านการได้ยินจากความบกพร่องด้านไหน อาทิ บกพร่องเนื่องจากความชราภาพของร่างกาย มีขี้หูอุดตันหรือไม่ หรือได้รับยาที่เป็นพิษต่อประสาทหู หรือเป็นโรคเกี่ยวกับหู การสื่อสารบกพร่องเพราะการได้ยินลดลงหรือสูญเสียการได้ยิน
Credit picture created by katemangostar – www.freepik.com
4 วิธีการดูแลผู้สูงอายุที่มีปัญหาการได้ยิน
โดยหลักจะใช้วิธีลดและกำจัดปัจจัยเสี่ยงได้แก่:
- คอยสังเกตอาการของการได้ยินของผู้สูงอายุว่าได้ยินลำบากไหม หลังจากนั้นจึงแจ้งแพทย์ผู้รักษาให้ทราบเพื่อทำการรักษาและเพื่อหลีกเลี่ยงการใช้ยาที่อาจจะมีพิษต่อหู
- ผู้สูงอายุที่มีขี้หูมากอาจทำให้มีการอุดตันได้ จึงควรให้คำแนะนำวิธีป้องกันการอุดตันโดยใช้สารละลายที่มีคุณสมบัติอ่อนๆ เช่น mineral water oil, ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์, หรือน้ำยาหยอดหูหยอดอาทิตย์ละ 2 ครั้ง จนถึงเดือนละครั้งแล้วแต่บุคคล
- ในกรณีของผู้สูงอายุที่มีการอุดตันของขี้หูและไม่มีการทะลุของเยื่อแก้วหู ไม่มีการติดเชื้อในหู หรือไม่มีอาการปวดหู ควรทำการล้างเพื่อเอาขี้หูออกมา โดยขั้นตอนต่อไปนี้:
- ใช้สารละลาย Mineral Water Oil อุ่นๆ ประมาณ ครึ่ง-1 มิลลิลิตร หรือ 3% ของไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 30 มิลลิลิตร ผสมในน้ำอุ่น 1 ลิตร หรือใช้น้ำยาหยอดหูที่มีขายสำเร็จรูปหยอดหูวันละ 2 ครั้ง ทำหลายๆวันจนกระทั่งขี้หูอ่อนตัว
- สวนล้างหูด้วยน้ำก๊อกอุณหภูมิปรกติโดยใช้กระบอกสูบ (syringe) และใช้แรงดันเบาๆ ห้ามดันอากาศเข้าในหู
- ใช้ชามรูปไตวางรองใต้ใบหู นอนตะแคงเอาข้างที่จะล้างลงข้างล่าง ฉีดน้ำเข้าบริเวณผนังด้านข้างของรูหู ให้น้ำไหลลงในชามรูปไตและสังเกตสิ่งที่ออกมาจากหู
- ฉีดสารละลายชนิดหยอดหูเช่น Otic solution หรือ 70% isopropyl alcohol หลังจากสวนล้างขี้หูออก ควรแนะนำวิธีป้องกันไม่ให้มีขี้หูอุดตันโดยใช้น้ำยาหยอดหู
- การใช้เครื่องอุปกรณ์ช่วยฟัง เครื่องช่วยฟังเป็นอุปกรณ์ที่ใช้เฉพาะราย ผู้สูงอายุที่จะใช้เครื่องช่วยฟังต้องได้รับการตรวจการได้ยินโดยแพทย์ เครื่องช่วยฟังไม่ได้ช่วยให้การได้ยินกลับคืนสู่ปรกติ แต่ใช้หลักการของการขยายเสียงช่วยให้ได้ยินชัดขึ้น ส่วนประกอบโดยทั่วไปของเครื่องช่วยฟังประกอบด้วย ไมโครโฟน สายนำเสียง และตัวรับเสียง
การสื่อสารกับผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการได้ยิน
Credit picture created by cookie_studio – www.freepik.com
แนวทางการสื่อสารกับผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการได้ยินควรทำดังนี้:
- นั่งหรือยืนเผชิญหน้าใกล้ๆ กับผู้สูงอายุ พูดใกล้หูข้างที่ดี ขณะพูดให้แน่ใจว่าผู้สูงอายุให้ความสนใจมองหน้าผู้พูด
- ควรพูดในที่ๆ มีแสงสว่างเพียงพอ ไม่ควรให้แสงเข้าด้านหลังของผู้พูดเพราะจะทำให้ผู้สูงอายุมองไม่เห็นหน้าและริมฝีปากของผู้พูดเนื่องจากมีแสงเข้าตา
- ควรให้ผู้สูงอายุสวมแว่นตาขณะฟังผู้อื่นพูดเพื่อช่วยในการอ่านริมฝีปากผู้พูด และผู้พูดไม่ควรขยับริมฝีปากมากเกินความจริงเพราะจะรบกวนการอ่านริมฝีปากของผู้สูงอายุ
- ถ้าผู้สูงอายุฟังไม่รู้เรื่องควรพูดซ้ำโดยใช้คำอื่นๆแทน และระหว่างพูด ผู้พูดไม่ควรหันหน้าไปทางอื่น
- พยายามหลีกเลี่ยงเสียงรบกวนจากภายนอก
- ไม่ควรพูดตะโกนเสียงดังจนเกินไป พูดให้ช้าๆ ชัดๆ
- พยายามแนะนำด้วยคำพูดที่ง่ายๆ และถามกลับเพื่อประเมินการได้ยิน หลีกเลี่ยงการใช้คำถามปลายปิด
- ควรใช้ภาษากายและใช้การสาธิตช่วย
- ใช้ตัวหนังสือขนาดใหญ่ และรูปภาพในการช่วยสื่อสาร
- ควรพูดกับผู้สูงอายุทีละคน ไม่ควรพูพร้อมกันหลายๆคนเพราะอาจทำให้ผู้สูงอายุสับสนได้
สรุป
ปัญหาด้านการได้ยินในผู้สูงอายุเกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งจากการเปลี่ยนแปลงตามกระบวนการชราภาพและจากภายนอก ซึ่งจะส่งผลต่อการสื่อสารและการดำเนินชีวิตประจำวัน ดังนั้นการค้นหาสาเหตุและแก้ไข แนะนำผู้ดูแลผู้สูงอายุให้ทราบถึงการประเมินปัญหาด้านการได้ยินในผู้สูงอายุเบื้องต้น รวมทั้งแนะนำให้ใช้อุปกรณ์ช่วยฟังที่ถูกต้อง เลือกวิธีสื่อสารที่เหมาะสมจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีชีวิตที่ดีและมีคุณภาพมากยิ่งขึ้น
แหล่งที่มาข้อมูลเรื่อง การพยาบาลผู้สูงอายุที่มีการได้ยินบกพร่อง
จากหนังสือการพยาบาลผู้สูงอายุโดย ผศ.ดร.ทศพร คำผลศิริ
