วัตถุประสงค์ในการวางแผนการพยาบาลสำหรับผู้สูงอายุที่มีการมองเห็นบกพร่องก็เพื่อให้คงหน้าที่ของการมองเห็นที่ยังเหลืออยู่ไว้ให้มากที่สุดและชดเชยการมองเห็นในส่วนที่สูญเสียไป และไม่เกิดอันตรายหรือเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการมองเห็นบกพร่องหรือจากการรักษา โดยสอนให้ผู้สูงอายุทราบถึงความผิดปรกติที่อาจพบได้ วิธีการป้องกัน การค้นหาความผิดปรกติตั้งแต่ในระยะแรก การรักษาและดูแลตัวเอง

credit pic by freepik.com – www.freepik.com
1. การพยาบาลเพื่อคงหน้าที่ของการมองเห็นที่ยังเหลืออยู่ไว้ให้มากที่สุด
- แนะนำให้สวมหมวกที่มีปีกด้านหน้าหรือสวมแว่นตากันแดดทุกครั้งที่ออกนอกบ้านหรือเมื่อจะต้อสัมผัสแสง
- แนะนำวิธีค้นหาต้อหินตั้งแต่ระยะแรก โดยผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไปควรได้รับการวัดความดันลูกตาทุกปี
- ในรายที่เป็นต้อกระจก (อ่านความหมายเพิ่มเติมของโรคต้อกระจก) และมองเห็นไม่ชัด ควรแนะนำให้ไปปรึกษาแพทย์เพื่อขอรับการผ่าตัด และแนะนำให้ผู้สูงอายุทราบถึงวิธีการรวมทั้งขั้นตอนการผ่าตัด เพื่อป้องกันและลดความเชื่อที่ผิดๆ
- ในผู้สูงอายุที่มีอาการระคายเคืองจากตาแห้งควรแนะนำให้ใช้น้ำตาเทียมที่มีขายทั่วไปอยู่ตามร้านขายยามาหยอด โดยเฉพาะก่อนการอ่านหนังสือหรือทำกิจกรรมที่ต้องใช้สายตา จะช่วยลดอาการระคายเคืองลงได้
- แนะนำวิธีการอื่นในการช่วยลดอาการระคายเคือง เช่น ใช้ความเย็นประคบ แนะนำให้หลีกเลี่ยงสิ่งที่ทำให้เกิดอาการระคายเคืองตา เช่นควันไฟ สเปรย์ฉีดผม ลมแรงๆ เป็นต้น
- หากอาการระคายเคืองยังไม่หายควรปรึกษาแพทย์ เพราะยาบางอย่างอาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองตา เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาแก้แพ้ เป็นต้น
2. การดูแลเพื่อชดเชยการมองเห็นในส่วนที่สูญเสียไป

credit pic by rawpixel – www.freepik.com
- แนะนำให้ใช้อุปกรณ์ที่ช่วยในการมองร่วมกับการดัดแปลงสิ่งแวดล้อม เช่น ใช้แว่นขยายร่วมกับการเปิดไฟ หรือการลดแสงที่สว่างจ้าเกินไปเป็นต้น
- การลดแสงจ้าขณะอ่านหนังสือ ควรให้แสงเข้าทางด้านซ้ายของคนถนัดขวา และให้แสงเข้าด้านขวาในคนที่ถนัดซ้าย
- แนะนำวิธีการใช้แว่นขยาย โดยเริ่มจากการวางแว่นขยายไว้ใกล้ๆตัวหนังสือ ค่อยๆถอยแว่นขยายออกมาจนเห็นตัวหนังสือชัด โดยทั่วไปจุดที่เห็นตัวหนังสือชัดจะอยู่ในระยะที่แว่นขยายอยู่ห่างจากตัวหนังสือประมาณ 2 เซนติเมตร
- ใช้ตัวหนังสือที่ใหญ่ขึ้น ปรับหรือติดโคมไฟให้อยู่ในบริเวณที่เหมาะสมคือติดไฟห่างจากวัตถุที่จะมองประมาณ 1-2 ฟุต เพราะผู้สูงอายุจะต้องการความสว่างมากกว่าคนอายุน้อยประมาณ 3 เท่า และแสงจะลดลง 4 เท่า เมื่อระยะห่างออกไป 1 เท่า
- แนะนำให้สวมแว่นตาช่วยในการอ่านหนังสือ
- ควรหลีกเลี่ยงการอ่านหนังสือที่ใช้กระดาษที่มีผิวมัน
3. การดูแลเพื่อป้องกันการเกิดอันตรายจากการมองเห็นบกพร่อง

credit pic by user18526052 – www.freepik.com
3.1 ดัดแปลงสิ่งแวดล้อมที่ช่วยในการมองเห็น ควรแนะนำผู้สูงอายุดังนี้:
- จัดให้มีแสงสว่างเพียงพอ ควบคุมแสงที่เข้าตาและปรับความมืดความสว่างให้เหมาะสม
- ควรใช้หลอดไฟสีขาวนวลขนาด 60-75 วัตต์ ติดไว้เหนือศีรษะ
- ม่านที่ใช้ในห้องน้ำควรเป็นพลาสติกสีใส ไม่ควรเป็นสีทึบหรือมีลวดลาย
- ควรใช้ม่านสีอ่อนๆ ติดบริเวณหน้าต่างเพื่อลดแสงที่เข้าตา
- ควรติดไฟดวงเล็กๆบริเวณทางเดินตอนกลางคืนหรือเก็บไฟฉายไว้ที่เตียง
- บริเวณบันไดหรือทางเดินควรให้มีแสงสว่างเพียงพอ
3.2 การใช้สีตัดกัน ควรแนะนำให้ปฏิบัติดังนี้:
- ควรใช้เทปหรือทาสีสดๆไว้บริเวณขอบบันไดทุกขั้น โดยเฉพาะขั้นแรกและขั้นสุดท้าย
- ควรใช้ถ้วยชามที่มีสีตัดกันสำหรับใส่อาหาร ไม่ควรให้สีกลมกลืนกัน
- โถส้วมควรมีสีตัดกับผนังและพื้นห้องน้ำ
- ควรใช้สบู่คนละสีกับอ่างล้างหน้าหรือที่วางสบู่ ภาชนะที่มีด้ามหรือมือถือควรใช้สีสดๆ
- สวิตช์ไฟควรตกแต่ขอบไม่ให้มีสีเดียวกับฝาผนัง
3.3 การดัดแปลงสิ่งแวดล้อมอื่นๆ:
- ไม่ควรเปลี่ยนที่หรือจัดวางเครื่องเรือนใหม่โดยไม่แจ้งให้ผู้สูงอายุทราบ
- แนะนำให้ผู้สูงอายุหยุดนิ่งสักครู่ขณะเปลี่ยนที่จากที่สว่างไปที่มืดหรือจากที่มืดไปที่สว่างเพื่อให้เวลาปรับสายตา
- แนะนำให้ผู้สูงอายุใช้เท้าและมือช่วยในการนำทางในบริเวณที่มีขอบกั้น ทางต่างระดับ หรือขอบเก้าอี้
4.การพยาบาลเพื่อไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด ได้แก่:
ใช้ยาหยอดตาเพื่อช่วยป้องกันการติดเชื้อหรือลดการอักเสบ สวมที่ครอบตาหรือแว่นตาเพื่อป้องกันฝุ่นเข้าตา หลีกเลี่ยงการขยี้ตาหรือกดบริเวณลูกตา ห้ามก้มเก็บของที่พื้นหรือก้มระดับต่ำกว่าเอวเพราะอาจทำให้เลนส์ที่ใส่ใหม่เลื่อน ห้ามยกของหนักแต่สามารถเดินขึ้นบันไดหรือทำงานบ้านเบาๆได้ ให้สวมที่ครอบตาทุกครั้งที่อาบน้ำและนอนหลับเพื่อป้องกันการเผลอขยี้ตา หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหลังผ่าตัด 1 เดือนและควรสวมแว่นตากันแดดเมื่อออกนอกบ้าน

credit pic by katemangostar – www.freepik.com
สรุป: การมองเห็นที่บกพร่องในผู้สูงอายุจะทำให้ผู้สูงอายุมีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวันและอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย ดังนั้นการตรวจพบเพื่อให้การดูแลรักษาตั้งแต่ในระยะต้นๆ เช่นไปรับการตรวจเช็คการมองเห็นและตรวจตาทุกปี หรือการสวมแว่นตากันแดดขณะออกจากบ้านจะช่วยป้องกันอันตรายที่จะเกิดขึ้นได้
ขอบคุณแหล่งที่มาข้อมูลเรื่อง: การพยาบาลผู้สูงอายุที่มีปัญหาการมองเห็น
จากหนังสือ: การพยาบาลผู้สูงอายุโดย ผศ.ดร.ทศพร คำผลศิริ